حشر جسمانی (قرآن)بنابر آیات قرآن کریم حشر انسانها در قیامت جسمانی خواهد بود. ۱ - معاد جسمانی«... ونحشرهم یوم القیـمة علی وجوههم عمیـا وبکمـا وصمـا....؛ هر کس را خدا هدایت کند، هدایت یافته واقعی اوست؛ و هر کس را (بخاطر اعمالش) گمراه سازد، هادیان و سرپرستانی غیر خدا برای او نخواهی یافت؛ و روز قیامت، آنها را بر صورتهایشان محشور می‌کنیم، در حالی که نابینا و گنگ و کرند؛ جایگاهشان دوزخ است؛ هر زمان آتش آن فرونشیند، شعله تازه‌ای بر آنان می‌افزاییم». بنابر آیه فوق جسمانی‌بودن حشر انسانها در قیامت استفاده می‌شود. ۲ - آیات دیگر«.. نحشره یوم القیـمة اعمی• قال رب لم حشرتنی اعمی وقد کنت بصیرا؛ و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم! • می‌گوید: پروردگارا! چرا نابینا محشورم کردی؟! من که بینا بودم!» بنابر آیات فوق جسمانی‌بودن حشر انسانها در قیامت استفاده می‌شود. امام خمینی با استناد به آیه (مَنْ اَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَاِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ اَعْمَی) حشر انسانها را بر اساس ملکات و اعمالشان می‌داند و ازاین‌جهت تاکید می‌کند افرادی که از یاد خدا روی‌گردان شوند، کور محشور می‌شوند. به اعتقاد ایشان، حشر در معاد و روز قیامت جسمانی است. انسان به‌واسطه حرکت جوهری در طول حیات خود ترقی وجودی پیدا می‌کند و این بدن نیز تا زمانی که در این دنیاست دارای امتداد جوهری و جسمی طبیعی است و با خروج نفس از عالم طبیعت، قشر خود را که به منزله پوست برای بدن لطیف است، از دست می‌دهد و به جسم لطیف و خالص تبدیل می‌شود و با این جسم اخروی محشور می‌شود. از دیدگاه ایشان، انسانها بر اساس صورت نفسانی خود که ناشی از شکل و شمائل و ملکات مختلف است در قیامت محشور می‌شوند. [۸]
خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۲۱۱-۲۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
[۹]
خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۴۰۴-۴۰۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
امام خمینی بر اساس این مبانی و اینکه عالم آخرت طبق آیات الهی، عالم ظهور باطن است، حشر انسانها به صورت‌های مختلف را به جهت غلبه قوای نفس و رسوخ اعمال و ملکاتی می‌داند که حقیقت و جان آنان را تشکیل می‌دهند. به اعتقاد ایشان، انسان در آغاز حیات طبیعی خود، پس از قوه عاقله با سه قوه واهمه یا شیطنت و قوه غضبیه یا نفس سَبُعی و قوه شهویه یا نفس بهیمی همراه است و با رشد انسان این سه قوه کامل‌تر می‌شود و ممکن است این سه قوه هیچ‌یک بر دیگری غالب نشود و ممکن است یکی از آن دو یا دوتای آنها بر دیگری غلبه پیدا کند و برای نفس ملکه شود [۱۰]
خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۴۹-۱۵۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.
و در این صورت هرکدام از ملکات نفس در باطن او غلبه یابد، صورت ملکوتی او به همان صورت در قیامت ظهور خواهد کرد، چنان‌که اگر ملکه غضب بر باطن غلبه یابد، در آخرت به‌صورت حیوان وحشی و درنده محشور می‌شود و اگر ملکه وهم و شیطنت بر او غالب شود، به‌صورت یکی از شیاطین محشور می‌شود ملاک حشر جسمانی افراد، چنان که امام خمینی خاطرنشان کرده، آخرین ملکه‌ای است که وقت خروج از بدن همراه دارد و برای اینکه انسان در آخرت به‌صورت انسان محشور شود، باید استقامت باطنی داشته باشد تا مانند انسان مستقیم و ایستاده محشور شود. [۱۳]
خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص۴۵۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حشر جسمانی». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |